Ph11.04 Pag-uulit ayon sa patakaran ni Heidegger

Nakikita mo ba ang liwanag?

Siyempre. Kung hindi, eh di dapat ang dilim dilim sana ngayon.

Pero teka lang. Tama nga namang isipin na nakikita mo ngayon ang mga nakikita mo dahil nga may liwanag. Pero kung susuriin mo ng husto, ang nakikita mo ay ang mga bagay-bagay na pumapaligid sa iyo. Pero ang liwanag mismo ay hindi mo nakikita. Dahil sa liwanag, nakikita natin ang mga ito, ngunit ang liwanag mismo ay hindi nakikita.

Paano ang sinag ng liwanag na inaakala nating nakikita natin? Hindi rin ito nakikita. Kailangan may lumulutang sa hangin na dinadaanan ng sinag upang maliwanagan ang mga ito para maranasan ang sinag. Halimbawa, ang sinag ng araw ay para bagang nakikita kung may manipis na ulap na tinatamaan nito. Sa mga entablado ng pagtatanghal, mas epektibo ang mga ilaw ng produksyon kung may usok na inilalabas upang “makulayan” ng mga ilaw ang kapaligiran. Kapag gabing matrapik sa daan, akala mo lamang nakikita mo ang sinag ng mga ilaw ng mga sasakyan. Ang polusyon sa hangin ang nakikita mo at hindi ang sinag mismo.

Oo nga ano. Kahit pala kapag tumitig ka sa ilalim ng puting ilaw, ang kristal na balot ng bumbilya ang nakikita mo at hindi ang liwanag mismo. Pati noong may bonfire sa Ateneo, ang nakikita mo ay ang apoy at hindi ang liwanag ng apoy. Pero dahil sa liwanag na nagmumula sa apoy, posible ang pagdiriwang.

Hindi mo nakikita ang liwanag, bagkus ang nakikita mo ay ang mga naliliwanagan. Ginagamit ni Padre Ferriols ang puntong ito upang ipakilala sa atin ang pag-uunawa ni Martin Heidegger sa pag-uulit. Hindi natin nararanasan ang mismong meron, bagkus ang nararanasan natin ay ang mga nagmemeron. Kung nararanasan natin ang liwanag sa pamamagitan ng mga naliliwanagan, nararanasan lamang natin ang mismong meron sa pamamagitan ng mga nagmemeron.

Ituro mo ang mesa. At sabihin mong meron ang mesa. Tama ka riyan ngunit hindi naman ang mesa ang meron. Ang dami daming meron pero hindi ang isa sa mga iyan ang meron.

Magpapasok ako dito ng talinhaga. Ang relasyon ng meron sa mga nagmemeron ay hawig sa relasyon ng sayaw sa mananayaw. Nasaan ang sayaw? Hindi mo nakikita o nararanasan. Kailangang may magsayaw upang magpamalas dito. Ngunit, habang nanonood ka ng sayaw, ang tuwiran mong nakikita ay ang mananayaw, ang kanyang mga galaw, atbp. Hindi mo naman talaga nakikita ang sayaw. Ngunit kung hindi magpapakita ang mananayaw at hindi siya gagalaw, hindi magpapakita ang sayaw.

Ayon kay Heidegger, nalimutan na ng modernong tao ang meron. Sapagkat Aleman siya, ang paglimot sa meron ay tinawag niyang Seinsvergessenheit sa sarili niyang wika.

Kung gagamitin ang talihaga sa itaas, maaari tayong mahumaling sa mananayaw imbes nang sa sayaw. Naaalala ba ninyo ang pelikulang Sayaw ng Dalawang Kaliwang Paa ni Vim Yapan? Ang pangunahing tauhan ay nahumaling sa guro niyang mananayaw. Sa huli, naturuan siya ng guro niya na ang sayaw ang siyang mahalin.

Para kay Heidegger, ang kilos ng modernong daigdig ay pagkahumaling sa mga nagmemeron at hindi sa meron. Sa modernong teknolohiya, napipilitan ang kalikasan sumunod sa galaw at ritmo ng makina imbes na hayaan itong tumubo at magpakita sa sarili nitong paraan. Ayon sa kanya, hindi na tayo marunong mabuhay dahil sa pagkalimot na ito sa meron.

Kung Gentagelsen ang salita sa wika ni Kierkegaard para sa pag-uulit, ito nama’y Wiederholung sa wika ni Heidegger. Pasok tayo sandali sa wika ni Heidegger upang makapagbungang-isip ng husto. Binubuo ang salita ng unlaping wieder- na tumutukoy sa muli. Baka narinig na ninyo ang pamamamaalam na auf wiedersehen. Ang tunay na tunog nito ay “hanggang (auf) sa muling (wieder) pagkikita (sehen). Ang salitang ugat ay ang pandiwang holen. Hindi ito ang mga maliit na bolang kristal na pinaglaruan ng mga tatay ninyo noon. Ang holen ay pagkuha o pagsundo. Halimbawa, kung susunduin ko na ang anak ko, pwede kong sabihin sa Aleman: Ich hole (susunduin ko) meinen Sohn (anak ko) von der Schule ab (mula sa paaralan).

Magandang talinhaga ang pagsundo muli bilang lunas sa paglimot sa meron. Kung pag-uusapan ang paglimot, pwede mo lang naman malimutan ang mga alam mo na. Hindi mo maaaring malimutan kung ano ang hindi mo naman kailanman nalaman. Hindi mo masusundo ang hindi mo kilala o nalalaman. Kung wala akong kakayahan o paraan upang makilalala ang taong susunduin ko, hindi kami magtatagpo.

Samakatwid, naninindigan si Heidegger na alam natin ang meron at kaya nating malaman ang meron. Kung sa bagay, wala sa ating nakakakita ng liwanag ngunit alam natin ang liwanag at kaya nating malaman ito. Ngunit, naroon sa modernong tao ang panganib na pahinain niya ang likas na kakakayahan at ugnayan na ito.

Kung maaari akong magsalita mula sa karanasan, napapansin ko na ang mga estudyante ko ngayon ay mas hirap makilala ang kanilang mga kaklase kaysa sa mga estudyante ko noong nakaraang 15 hanggang 20 taon. Ano ang pumasok sa eksena sa pagitan? Social media. Kung kailan pa nagkaroon ng social media, imbes na patibayin nito ang ugnayan ng mga magkakaklase, napahihina pa yata nito. Sigurado akong may mga facebook group kayo ngayon. Pero tunay ba kayong nagkakakilala dahil dito? Baka naipalit na natin ang mga profile ng mga tao sa tunay nilang sarili na ating nakikita sa klase.

Karaniwan na ngayon makakita ng mga pamilyang kumakain sa labas ngunit bawat isa ay tutok sa sari-sarili nilang mga gadget. Si bunso naglalaro sa tablet. Si ate nasa tiktok. Si kuya nasa messenger. Si Nanay nasa homescapes. Si tatay nasa wordscapes. Magkakasama nga sila, pero kanya-kanya. Isa itong karaniwang eksena na dapat yata nating ikalungkot bilang paglimot sa meron.

Hindi sinasabi ni Heidegger na itapon natin ang mga gadget natin. Hindi demonyo ang teknolohiya. Ang tanong lang dito ay kung ang teknolohiya ba ay nagpapalimot sa atin sa meron o pamamaraan upang masundo muli ito sa pagkalimot. Tulad ni Padre Ferriols at Tswang Tsu, uuwi din ang hamon ni Heidegger sa paggawa. Ano ang relasyon natin sa teknolohiya? Binibihag ba tayo nito sa pagkalimot sa meron, o nalalagay ba natin ito sa tamang lugar upang mabigkas ang meron sa ibayo ng pagkalimot?

Mga katanungan sa ibayong pagmumumi:

1. Halatang ang ugnayan ng tao sa meron ay may artistikong elemento. Ang alagad ng sining ay angkop na pangalan sa taong artistiko. Kaya nga epektibo ang talinhaga ng sayaw. Alagad lamang ng sayaw ang manananayaw. Sa kabilang banda, pawang ang dali mahulog ng agham at teknolohiya sa paglimot sa meron. Maaari bang maging artistiko rin ang mga teknikal at siyentipikong gawain ng tao?

2. Anu-ano ang malilikhaing paraan ng paggamit ng teknolohiya upang imbes na magdulot ng paglimot, magbunga ito ng pagsundo muli at pagbigkas sa meron?

3. Ang pagkakulong ba sa mga konsepto at sistema ay matatawag ding paglimot sa meron?

Susunod na paksa: Pagtatanong.